დოლენჯაშვილი თეონა
სიჩუმის სამი ნაპირი
ნატა
მაგიდაზე ხილს ვაწყობდი. დეკემბრის დღე იყო, სამკუთხოვანი კომპოზიცია და სარკმლიდან შემოჭრილი ცივი შუქი ოთახის ჩრდილში. ეს სეზანის ნახატებს მახსენებდა და რილკეს წერილებს, რომლებშიც ის კლარა რილკეს პარიზის საშემოდგომო სალონებსა და სეზანის მხატვრობაზე უამბობდა.
ნატიურმორტებზე, სადაც ვაშლები მკვახეა და არ იჭმება, ღვინის ბოთლები კი ძველი ქურთუკის გამობერილ ჯიბეებშია ნატარები... მოკლედ, ვფიქრობდი, ვხატავდი, ჩემთვის ვიყავი, არავის და არაფერს ველოდი, მაგრამ როდესაც არ ელი, სწორედ მაშინ მოვლენ ხოლმე. და ისიც მოვიდა...
დიდი ხნის უნახავი მყავდა. ვერც კი გავიხსენე, ბოლოს როდის ვნახე. უბოდიშოდ შემოაბიჯა და ძველისძველ, ხავერდგადაკრულ სოფაზე დაეშვა. სეზანის ვაშლებივით მჟავე სიფათი ჰქონდა, ჩაშავებული თვალის უპეები, გაუპარსავი ლოყები... რაღაც უნდა მეთქვა, მაგრამ გავჩუმდი და სიჩუმის არაბუნებრივად დაჭიმული პაუზის შესავსებად სახელოსნოს გაუქმებული, განჯინად ქცეული მაცივრიდან კონიაკის მუქი ბოთლი გამოვიღე.
ჭიქები და... არაფერი არ გინდაო, – ჩაიბურტყუნა, თან მოიფიქრა და სველი ქუდი მოიხადა. გარეთ ალბათ წვიმდა და მას აშკარად რაღაც უჭირდა. და რაში მენაღვლებოდა მისი გასაჭირი. როდესაც მე მიჭირდა, ფეხი დაჰკრა და ბარსელონაში გაიქცა. აქ პურის რიგები იდგა. ის კიდევ ბარსაში დასახლდა და ცოლიც მოიყვანა – შავი, გამხდარი გოგო, მარია თუ მანუელა.
ალბათ ისე იყო, როგორც უნდოდა, მაგრამ მაინც დაბრუნდა. დაბრუნდა ცოლით, ბავშვითა და საგრადა ფამილიას ქვის ნატეხებით. მე ჩემი ნატეხები მქონდა წარსულის უმაქნისსა და მტვრიან უჯრებში მიმოფანტული, დროდადრო წვეტიანი და ბასრი ნაპირებით რომ მჩხვლეტდნენ და მისი დაბრუნების ამბავი დიდად არ გამხარებია. თან ჩემთან უკვე ნიკა იყო და მეგონა, რაღაცები ჩემს ცხოვრებაშიც იქნებოდა... იქამდე, სანამ სალონში არ შემოეხეტებოდა და ბავშვობის უიმედოდ გულუბრყვილო სურათებს თავიდან არ დაატრიალებდა, თუნდაც ასეთს: ის – წლებისგან დაღლილ სავარძელში ჩაყვინთული, მე – გამჭვირვალე ჭიქებითა და მორკალულნაპირებიანი საფერფლით ხელში.
სწორედ ასე ვიდექი, ვუყურებდი და აღარ მომწონდა. წლებს თავისი საქმე გაეკეთებინა – თმა შესთხელებოდა, მომნუსხავი მზერა კი ისე შეცვლოდა, როგორც გზები და ხაზები რბილ ხელისგულზე.
«დავბერდი, არა?» – ისე მკითხა, ზუსტად მიხვდა, რასაც ვფიქრობდი. «ჯერ ადრეა», – უფრო ჩემთვის ვთქვი და საფერფლე მაგიდაზე დავდე. სიგარეტს მოუკიდა და კედლებზე გამოფენილ მხატვრობას დააკვირდა. თითქოს იმ წლებს სწავლობდა, უიმისოდ რომ ვიცხოვრე. უსიამოვნო გრძნობა დამეუფლა. იმ ამბის დასრულების შემდეგ, გამოუცდელობითა და ბავშვური სისულელით სიყვარული რომ ვუწოდეთ, ჩვენი შეხვედრა ათასჯერ მაინც მქონდა წარმოდგენილი და ამ წარმოსახვით შეხვედრებში განცდებსა და სენტიმენტებს ადგილი არ ჰქონია. არც მისი თანაგრძნობა და ჩემი სალონის კედლების თვალიერება ყოფილა გათვალისწინებული.
დრო იყო, ჩემ შიგნით დაწერილი სიტყვები მიმეხალა და იმ კარზე მიმეთითებინა, რომელიც წლების წინ საკუთარი ხელით გაიხურა... მაგრამ დამასწრო და უცნაური რამ თქვა:
– ძალიან მინდოდა ისევ მენახე. აი, ასე... შენ შენს ნატიურმორტებს ხატავ და დროც ნელა გადის. არადა, ცხოვრება ძაან მოკლეა. შენც ხომ იცი... დეკემბრის დღესავით მოკლე.
მართლაც შეცვლილიყო.
პათეტიკა და სიკვდილის შიში. ექიმებს თურმე დღეები ჰქონდათ დათვლილი. რა უნდა მეთქვა. ასეთი რამ ჩემს სცენარებში არ ეწერა...
გიო
გარბარეკის მუსიკა თუ მოგწონსო, თურმე ამას მეკითხებოდა. თავი დავუქნიე. თვალს ვერ ვაშორებდი. გამხდარიყო და თმა ქერად გადაეღება. სახეზე თბილი და იდუმალი იერი მისცემოდა, მაგრამ მე ისე უფრო მომწონდა.
თაროებზე იკებანები და ნაირფრად მოჭიქულ-მომინანქრებული ჭიქები ეწყო. ძალიან ლამაზი ჭიქები იყო და შიგ ჩასხმულ წყალსაც სხვადასხვაგვარი გემო დაჰკრავდა – თაფლის, რძის, იელის, დაჩამიჩებული ვაშლისა თუ სხვენში გადამალული ჩურჩხელების. გარბარეკი თავის საქსოფონს უკრავდა და ვიფიქრე, რომ მეთორმეტე სართულზე გაწყობილი ეს მანსარდა ერთადერთი ადგილია, სადაც დრო კი არ მიდის, ერთ წრეზე ტრიალებს. ისე უცვლელად და ფორმალურად ტრიალებს, როგორც ისრები საათის ციფერბლატზე.
ლაპარაკს აზრი არ ჰქონდა. ვისხედით და ერთმანეთის სიჩუმეს ვუსმენდით. მინდოდა, მადლობა მეთქვა ამ სიჩუმისთვის და კიდევ იმისთვის, მის თვალებში სიბრალულის დამთრგუნველი თევზები რომ არ დაცურავდნენ.
სხვას არავის შეეძლო ასეთი დუმილი. თითქოს უბრალოდ ძველი ნაცნობი ვესტუმრე და ისიც ძველი კონიაკით გამიმასპინძლდა, თითქოს არც განშორება ყოფილა, არც ღალატი და ესპანური ქარის წისქვილები, ზედ ფრთები რომ მივალეწე, თითქოს ისევ ოცი წლისანი ვიყავით და ცხოვრებაც ისე იოლი ჩანდა, როგორც ჭიქაში ჩასხმული წყალი.
ისევ ისე მიყვარდა. ეს ერთადერთი სინამდვილე იყო, რომლის დავიწყებაც არ მსურდა. და სულ ტყუილად... დიდი ხნის წინ წავედი და ყველაფერი დამთავრდა...
ზუსტად მახსოვს. მაშინაც ასე ვისხედით.
მე უკვე ამსტერდამის ბილეთი მქონდა აღებული. მას ნავთის ქურა აენთო და ზედ ლურჯი ჩაიდანი შემოედგა. დამშვიდობება მინდოდა, მაგრამ არ გამოვიდა. თავჩაქინდრული იჯდა და ძველ ჩეხურ ფოტოჟურნალებს ფურცლავდა. ჟურნალებში ცარიელი სატელეფონო ჯიხურებისა და ტანგოს მოცეკვავე წყვილების ფერადი ფოტოები დაებეჭდათ. ფოტოებმა ძალიან გამაღიზიანა. ნატა მათ ისე ჩასცქეროდა, თითქოს საშინლად მნიშვნელოვანი რამ აღმოაჩინა, ვთქვათ, პასუხი ყველა კითხვაზე.
მე ოთახში დავაბოტებდი, ბოლოს შემცივნებულ ლოყაზე ვაკოცე და ქუჩაში გამოვედი. გარეთ სუსხიანი ქარი ქროდა და მთელი გზა იმაზე ვფიქრობდი, რატომ არ დგას თბილისის ქუჩებში სატელეფონო ჯიხურები. ფერადი, შემინული ჯიხურები, სადაც შეხვალ და ამ ქარს დაემალები, ერთმანეთზე გადახლართული სატელეფონო ხაზები შენს ცრემლებსა და შიშებს შორს წაიღებენ, ხოლო სიყვარულს თბილ კაბინაში შეინახავენ. დრო გავა, გამოივლი და დაგხვდება...
არაფერიც არ დამხვედრია. ან რა უნდა დამხვედროდა. ამსტერდამი და ბარსელონა დიდი ქალაქებია. იქ ნატასნაირი გოგოები არ ცხოვრობენ.
მათთან გაცილებით ადვილია. გინდა ან არ გინდა. მიდიხარ ან რჩები, მაგრამ მათთან დრო არ ჩერდება. დავიწყებაც არ გამოდის. სიჩუმეც მარტო დაღლილ ღამეში თუ ჩამოდგება...
მარია
ყოველ ღამით ერთი და იგივე რამ მესიზმრება. თითქოს კოსტა-ბრავოში ვარ, ბავშვობის სახლში.
ვერანდაზე ვზივარ და ხელსახოცებზე ცისფერ ყვავილებს ვქარგავ. ვიცი, რომ სახლში მარტო ვარ, მაგრამ ოთახის სიღრმიდან ნაბიჯების ხმა მესმის.
კოსტა-ბრავოში დიდი სახლი გვაქვს და ჩრდილოეთის ოთახებისა, სადაც ბებიაჩემი გარდაიცვალა, ყოველთვის მეშინოდა. სიზმარშიც ვშფოთავ. ოთახებში კი ფეხის ხმა ძლიერდება...
ვერანდაზე თავით ფეხებამდე შებურული ქალი გამოდის. ქალი მიახლოვდება, საბურველს იხსნის და ვხედავ, რომ ეს ქალი მე ვარ.
უცნაური სიზმარია, არა? ყოველ ღამით მესიზმრება და იმ ქალის თუ ჩემი ნაბიჯებიც კი მაქვს დათვლილი.
მარტივი ფსიქოლოგიაა. სიზმარშიც ვმეორდები. რაც თბილისში ჩამოვედი, მართლა მგონია, რომ ორი ვარ. ერთი იქ დავრჩი, ბარსელონაში, მეორე კი აქ, გიოსთან და ანასთან ერთად განვაგრძობ ცხოვრებას. თუმცა, რა ცხოვრებას. გიო მთელი დღეები წასულია. ანას ძიძა ასეირნებს. მე სახლში ვზივარ და ქუჩას გავცქერი...
ზოგჯერ ტანგოს შემსწავლელთა კლუბში მივდივარ. მოცეკვავეებს ვუცქერი, ფეხების ბაკუნით რომ ურტყამენ დავიწყების წრეებს მაღალსარკეებიანი დარბაზის ჩაფიქრებულ სივრცეებში. ერთი, ორი, სამი. წვრილი წელი, მკვეთრად მოტრიალებული თავი, არაფრისმთქმელი გამოხედვა. ერთი, ორი, სამი. დაღლილი ვნება, მოხრილი მუხლი, ჩრდილი თვალის კუთხეში. ერთი, ორი, სამი.
ხშირი სუნთქვა, ჩამოშლილი თმა, ტკივილის მოლოდინი... სარკეები წყვილების მოსხლეტილ მოძრაობებს ირეკლავენ, აკორდეონის ნაღველი და გულისცემის რიტმი კი რაღაც უცნაური, მტანჯველი სიამოვნების ჭაში მაგდებს, რომლის გრილად დაგუბებულ წყლებში ადრე დამარხულ საიდუმლოთა აჩრდილები იკვეთება. უბრალოდ, უფრო ღრმად უნდა ჩაყვინთო, ასე წრიულად, რიტმულად მოძრავი სხეულით აამღვრიო, აშალო და ჩაწვდები. მე კი მიახლოებასაც ძლივს ვბედავ, ისიც კი არ შემიძლია, მომრგვალებული ხელისგულით თუ პეშვით რამდენიმე წვეთი ამოვიღო და გამომშრალ ყელში ჩავიწურო... კუთხეში ვზივარ და ვუცქერი: ერთი, ორი, სამი. ძლიერი მკლავი, გაშლილი ზურგის ხაზი, ცარიელი ქუჩა. ერთი, ორი, სამი.
თეთრი კაბა, გვიანი ღამე, გასაღებების აცმულა. ერთი, ორი, სამი. აკრძალული ალერსი, შიშველი ყელი, დამანგრეველი ქარების სეზონი...
ამას წინათ კინოში წავედი. ალმადოვარის «ესაუბრე მას» გადიოდა. მერე მაკდონალდსში ვივახშმე. კოკა-კოლას ყველა ქვეყანაში ერთნაირი გემო აქვს. ეს რაღაცნაირად მწარე იყო.
კუთხეში ვიჯექი და ვტიროდი. მე და გიოს საუბარიც კი არ გამოგვდის. არადა, უფლება რომ მომცეს, იქნებ მისი გადარჩენაც შევძლო, როგორც იმ ფილმში...
გუშინ დილით კიდევ ტელეფონი აწკრიალდა. ახალგაზრდა ქალი რეკავდა. ჯერ მეგონა, გიო უნდოდა, მაგრამ მე მიკითხა და მშვენიერი ინგლისურით მაუწყა, რომ ჩემი მეუღლე ძველ სიყვარულს დაუბრუნდა, ყოველდღე მის სამხატვრო სალონში ზის და თუ ამ სიტყვების სიმართლეში ეჭვი მეპარება, შემიძლია ახლავე მივიდე მისამართზე... რა თქმა უნდა, იმ გოგოს მისამართიც მითხრა, ტელეფონიც და მათი სიყვარულის ჩემთვის უცნობ ისტორიასაც დაწვრილებით მიამბობდა, რომ მომესმინა.
ასეთი ქალების არ მჯერა, მაგრამ გიო რომ მოვიდა, მაინც ვკითხე, ნატა ვინ არის-მეთქი.
ჯერ ჩუმად იყო. მერე, ექიმიაო – მიპასუხა. მაშინვე ყველაფერს მივხვდი. ღამითაც არ სძინებია. იწვა და თვალდახუჭული უყურებდა სიბნელეს. მე დილისკენ წამთვლიმა და მაშინვე ის სიზმარი დამესიზმრა – კოსტა-ბრავოს ძველი სახლი და თავფეხშებურული ჩემი ორეული.
უცნაური ქალაქია ეს თბილისი. ერთი წელიც არ არის, რაც აქ ვცხოვრობ და უკვე ისე დამიმსგავსა...
აბა, სხვა რა შეიძლება კაცმა იფიქროს. გადაწყვეტილება, ყავას რომ ვსვამდი, მაშინ მივიღე. სწრაფად ჩავიცვი და ტაქსი გამოვიძახე. ვცდილობდი, არ მეფიქრა. უბრალოდ, იმ ნატას ნახვა მინდოდა. მეტი არაფერი.
მეთორმეტე სართულზე ცხოვრობდა.
ლიფტში ფული უნდა ჩაგეგდო, ზემოთ რომ აეყვანე. ავედი და კართან რომ დავდექი, შემეშინდა. რატომ მოვდიოდი, რა უნდა მეთქვა, თვითონ რა უნდა ეპასუხა? ან მართლაც გიო რომ დამხვედროდა იქ... მაგრამ უკვე გვიან იყო და ზარის ღილაკს თითი დავაჭირე.
კარი გამიღო. საბედნიეროდ, მარტო იყო. გაოცებული მიყურებდა. სასიამოვნო გარეგნობა ჰქონდა: ლამაზი ტანი და დიდი თვალები.
ყველაზე მეტად ამ თვალებმა მომხიბლა, მომეჩვენა, რომ გიოსაც ჰგავდა და ვიგრძენი, ვეღარ შევიძულებდი. მარია ვარ-მეთქი, ისე ვუთხარი, თითქოს ვალდებული იყო, ჩემი ვინაობა თავადაც გამოეცნო.
ნატა
კართან იდგა და ისე იღიმებოდა, მარტო უცხოელებს რომ შეუძლიათ. თეთრი პალტო ეცვა. ასეთი ქათქათა თეთრი ფერისას ჩვენთან საქორწინო კაბებს იცვამენ. ამას კიდევ ამ ატალახებულ ამინდში ჩაეცვა და წვრილი თითებით ტყავის ხელთათმანს აწვალებდა.
ბუხართან ჩამოჯდა. მე ფორთოხალი დავჭერი და ყავა მოვადუღე.
პატარა, სუსტი გოგო ყოფილა. მარტო ტუჩები ჰქონდა სქელი და ვნებიანი. საუბრისას სიტყვებს ამრგვალებდა და ისინიც თითქოს რბილი ბურთებივით უცვიოდნენ ბაგეებიდან. ცოტა უცნაურიც ჩანდა. სწორედ ასეთ ხელსახოცებს ვქარგავ სიზმარშიო, – მაგიდაზე დაფენილ ცისფერყვავილებიან სუფრაზე მიმითითა.
წარმოდგენა არ მქონდა, რაზე უნდა გვესაუბრა. ისიც იბუზებოდა და უხერხული და მოუხეშავი წუთების გასაფანტავად ნახატებზე ფერებს იმახსოვრებდა.
ჩემი საყვარელი მხატვარი მიროაო, – მამცნო ბოლოს. კატალონიელი სხვას ვის იტყოდა... თბილისი თუ მოგწონს-მეთქი, – რაღაც ხომ უნდა მეკითხა. კიო, – თავი დამიქნია, – მე კი არა, ეს ქალაქი ცხოვრობს ჩემშიო, – რაღაც პოეტურად მიპასუხა. შეიძლება, ასეც იყო, მაგრამ მე მხატვარი ვარ და ყველაზე უკეთ კომპოზიციების შექმნა და დანახვა შემიძლია. ეს კი ძალიან შორს ჩანდა, აქაურობიდან, ამ ქალაქიდან შორს. ერთადერთი, ვისაც აქ გადმოჰყავდა, გიო იყო და ახლა ისიც ხელიდან ეცლებოდა...
როდესაც გიოს ახსენებდა, მისი სიტყვები ნესტიანდებოდნენ და მრგვალი ცრემლებივით იღვრებოდნენ.
სუნთქვაშიც იგრძნობოდა, სიგიჟემდე რომ უყვარდა. ალბათ ამიტომ მოვიდა. ამგვარად მაუწყა, გიო მარტო არ არისო. წესით, უნდა გამხარებოდა, მაგრამ ჩემს თავთან მარტო რომ დავრჩი, გული მომეწურა. გიოზე ზრუნვა ამიერიდან არა მხოლოდ ოფიციალურად მეკრძალებოდა. ეს სუსტი და უცნაური კარმენსიტა ჩემს სარკესავით დაბზარულ სიყვარულს მთლიანად ისაკუთრებდა და იქიდან ერთ პაწაწინა ნატეხსაც აღარ მიტოვებდა...
მეორე დღეს გიო რომ მოვიდა, კარი არ გავაღე. კარის შიგნითა, თბილ მხარეს ვიდექი და სულგანაბული ვუსმენდი, როგორ უცემდა გული...
გიო
ისევ ირაკლი მირეკავდა: ქიმიოთერაპიის ახალი კურსი დავიწყოთო. სისულელეა ეს ყველაფერი. მე და ირაკლი ათი წელი ერთ მერხზე ვისხედით და ახლაღა შევამჩნიე, რომ თვალთმაქცობა უსწავლია. დამიჯერე და მოგარჩენო, მიმტკიცებდა. ერთი ირაკლი გოქაძის გადარჩენილები მანახვა...
მთელი ბავშვობა ფეხბურთელობაზე ოცნებობდა და ახლა თეთრ ხალათში გამოწყობილი სასწაულის მოხდენას აპირებს.
ვისაც გადარჩენა შეეძლო, იმან კარი აღარ გამიღო. აღარ გამიღო და მორჩა. დაიღალა...
ან ჩემზე მალე მიხვდა, სიყვარულს სიკვდილთან რომ არაფერი ესაქმება...
გასულ კვირას ანკა სასეირნოდ წავიყვანე. «მზიურში» ჩავედით. სველი ხეები გაზაფხულს ელოდნენ. ნიავს ნუშის მომწარო სურნელი მოჰქონდა, სწორედ ისე, როგორც მარკესის რომანებშია. ის გამახსენდა, მე და ნატა ერთმანეთს «ფრანციასთან» რომ ვხვდებოდით. ახლა ეს კაფე, ისევე როგორც ბევრი რამ ჩვენი წარსულიდან, აღარ არსებობს.
მაშინ კიდევ შუქი არ იყო და იმ ბნელ, მოულოდნელ ღამეებში «ფრანციას» პარაფინის სანთლებით ანათებდნენ. ნატა ლექციებიდან მოდიოდა. ხელში სახატავი ფურცლებით სავსე ჩანთა ეჭირა, თმაც ჩანთიდან ამოჩრილი ფუნჯის ბოლოსავით გაენასკვა და გონებაში პატარ-პატარა ესკიზებს ალაგებდა. საოცარი საღამოები იყო. მშიერი, ბნელი, ბედნიერი საღამოები. საათობით ვისხედით. ყველაფერი ზემოთ იწერებაო თუ რაღაც ამდაგვარს ამბობდა ნატა.
მაშინ ხომ არ ვიცოდით, რომ «ზემოთ მწერალი» ძალიან მკაცრი ვინმე აღმოჩნდებოდა...
ამაში კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, მე და ანა «მზიურიდან» რომ ამოვედით და იმ აღარარსებულ «ფრანციასთან» თათას შევეფეთე. თათა აშკარად ჩქარობდა, მაგრამ ჩემთან სალაპარაკოდ მაინც მოიცალა. ძალიან ბევრი ილაპარაკა. რაღაცებს ვუსმენდი, რაღაცებს – არა. მერე ნატა ახსენა და მეც მოვისმინე, რომ ნიკა ჩამოსულა და ბათუმში წაუყვანია. ეს სახელი მანამდეც მსმენოდა: ვიღაც ნიკა, რამდენიმე წელიწადი ნატას სიყვარულის მოლოდინში რომ გაატარა.
უბრალოდ, მოლოდინში... ასე სჯობია.
მარია
ძიძა გავისტუმრე და ბავშვს ვაძინებდი, გიო რომ დაბრუნდა. სადღაც ცხრა საათი იქნებოდა. ტელევიზორთან იჯდა და ეწეოდა. სახლში არ ეწევა ხოლმე, მაგრამ ახლა რაღაც დაძაბული იჯდა და მეც არაფერი მითქვამს. სამზარეულოში გავედი. წყალი არ მოდიოდა.
ჯერ კიდევ დილით შეწყდა. ვახშამიც ვერ მოვამზადე და გიოს გავძახე, ჩაის აგიდუღებ-მეთქი. პასუხი არ გამცა. მისაღებში გამოვედი. დივანზე იწვა. თეთრი, ფურცელივით თეთრი სახე ჰქონდა. თვალები დაეხუჭა...
შეიძლება აღარც სუნთქავდა, ან ძალიან სუსტად... ძალიან მალე მოვიდნენ და წაიყვანეს. ირაკლი მეუბნებოდა, ყველაფერი კარგად იქნებაო. ვკანკალებდი და დამამშვიდებელი აბები მომცა. პალატაში არ შემიშვეს. სუსტად განათებულ ჰოლში ვიჯექი. დედას ვურეკავდი. როცა ცუდად ვარ, ამას მექანიკურად ვაკეთებ ხოლმე და საბრალო დედაჩემს ჩემი სატელეფონო ზარების ცეცხლივით ეშინია...
რამდენი ხანი ვიჯექი საავადმყოფოს იმ აძაგრულ და გაყინულ ჰოლში, არ მახსოვს. აბებმა კი არ დამამშვიდა, რეალობას მომწყვიტა. გაბრუებული უკვე ვეღარ ვხვდებოდი, სად ვიყავი – სიზმარში თუ ცხადში. საავადმყოფოს ტალანები კოსტა-ბრავოს სახლის ვერანდას დამსგავსებოდა. ექიმების ნაბიჯებს ვითვლიდი და ველოდებოდი, როდის მომიახლოვდებოდა თავიდან ფეხებამდე შებურული ქალი, რომელიც სიზმარში ყოველთვის მე ვარ. ქალი მართლაც მოვიდა, თავსაბურავი ნელა მოიხადა და დავინახე, რომ მას ახლა ნატას სახე მიეღო. ჩემ წინ იდგა და უცნაურად დიდი, წყლიანი თვალებით მიყურებდა...
ნატა
ლილიკოს ვაშლის ნამცხვარი, ესპრესო და სანაპიროს მარილიანი ქარი – ასეთია დილის რაციონი.
ამ დროს ჩემი მასპინძლის მწვანე ბაღში ვზივარ და ქვის აუზში მოცურავე თევზებს ვუცქერი. აუზი კი არა, დიდი აკვარიუმი უფროა. პირველად ვნახე, ზღვის პირას მცხოვრებ ადამიანს ეზოში თევზების აკვარიუმი მოეწყოს. აქაურებს ზღვა და მისი ატრიბუტიკა იმდენად აქვთ მოყირჭებული, მისგან ყოფითი რომანტიკის შექმნა აზრადაც არ მოსდით, მაგრამ ლილიკო სულ სხვა ამბებშია გახლართული. ნამდვილი ქალთევზაა, თითებით სანაპიროს კენჭებს დაატარებს და თვალებში ზღვის ვარსკვლავები უკრთის. ჩვენს გაღვიძებამდე მთელი სახლის გადატრიალებას, უზღვავი რაოდენობის ტკბილეულის მომზადებასა და სამი ჭიქა ყავის დალევას ახერხებს. მეოთხეს ჩემთან ერთად მიირთმევს და სანამ მე გაზაფხულის ქარში ვთბები, ქუჩის პირას გამართულ კაფეტერიაში გადარბის, უგემრიელეს ნამცხვრებს მზეში გამომცხვარი დღეებივით ჭრის და ყიდის.
ლილიკოს მღელვარე ნატურას თუ არ ჩავთვლით, აქაურობა მშვიდი ალაგია. მშვიდი, მელანქოლიური და ოდნავ მომთენთავიც. ქარებიც კი სხვაგვარად ქრიან. ამ ქარებს დავიწყების ბლანტი სურნელი სდევთ და აუზის ფილებზე დაწყობილ წიგნებში ამბებს აშრიალებენ. დღეებიც ერთმანეთს ჰგავს: დილას – საუზმე, შუადღეს – სანაპირო, საღამოს – კლუბი. კლუბები კოქტეილის მომწარო არომატითა და საღებავის სუნითაა გაჟღენთილი. საკურორტო სეზონის გახსნამდე ნაჩქარევად გადაღებილ კედლებში მაგნიტოფონით აჟღერებული მუსიკა მართობს და მიხარია, ადგილობრივ მუსიკოსთა თვითშემოქმედებას რომ არ ვეწირები. სანაპიროზე ჯერ ისევ ცივა.
მე მაისურსა და ჯინსის ქურთუკს ვერ ველევი, ლილიმ კი უკვე ორჯერ იბანავა და მარჯნის რიფებივით გაჩეჩილი თმა ღრუბლებში ფრაგმენტულად გამოჭრილ მზის სხივებზე გაიშრო.
ცივ წყალს არც ნიკა ეპუება. ძალიან შორს გადის და სანაპიროდან წერტილივით მოჩანს. ამ დროს ლილი ენას არ აჩერებს. მისი აზრით, მე რაღაცნაირად გარინდებული გოგო ვარ, სევდიანი, დაბინდული და გაურკვეველი. გაურკვეველში რაღას გულისხმობს, ვერ ვხვდები. შეიძლება იმას, აქ ჩამოსვლამდე მთელი ჩემი ცხოვრება თავდაყირა რომ დავაყენე, ახლა კი მშვიდად ვზივარ და ღრუბლებიდან თეთრ ცხოველებს ვძერწავ...
იმ ამბების გახსენებას ისევ ღრუბლებში ცქერა მირჩევნია, მაგრამ წარსული ჭრელ კენჭებზე გადავლილი ზღვის ქაფივით რომ არ ქრება... ვერც პროვინციული კლუბის ფასადივით გადაღებავ და ვერც ლილიკოს მოდუღებული შოკოლადივით დაატკბობ. ამიტომ მომწონს სანაპიროს ქარები. ისინი დავიწყების რბილ ბურუსში მხვევენ და ამაო ქროლვით მაბრუებენ... შორს მიაქვთ გუშინდელი დღე, ცივი, თბილისური ზამთარი, მოწითალო შუქში გახვეული სტუდია, ნატიურმორტები და სიყვარულის ნამსხვრევები...
ლილი კიდევ ოპტიმისტია. სჯერა, რომ მოღრუბლული, საწვიმრად გამზადებული ციდან მზე გამოანათებს. სჯერა, რომ მე და ნიკა ბედნიერები ვიქნებით.
არ სჯერა, რომ სიყვარული კვდება. თან რამდენჯერმე... ნიავს პლაჟზე გამართული დაცარიელებული ბუნგალოებიდან შემწვარი თევზის სუნი მოაქვს. «სიზმარია, ყველაფერი სიზმარია», – მღერის ვიღაც და სინამდვილეს ლილიკოსავით ამარტივებს. გაიღვიძებ და ახალ დღეს დაიწყებ...
ჯიბის ტელეფონი რეკავს.
მარიაა. ის მარტოდმარტო ესპანელი მარია.
მიშველეო, ხრინწიანი ხმით მეხვეწება. გიო ძალიან ცუდადაა და მოდიო. ტირის და ხმაც თითქოს უჩერდება. მეც ვჩერდები. მერე ვდგები და წასასვლელად ვემზადები. ოთახში ნიკა შემოდის, სველ თმას თეთრი პირსახოცით იმშრალებს და რას შვებიო, მეკითხება. თბილისში ვბრუნდები-მეთქი.
რატომო, იძაბება. «გიო ავად არის და იმიტომ», – ვპასუხობ და ჩანთაში ტანსაცმელს ვყრი. წახვალ და ჩემთან ვეღარასოდეს დაბრუნდები, იცოდეო, – ამას როცა ამბობს, ვხედავ, როგორ ულურჯდება ტუჩები...
ლილიკოს პროგნოზი მართლდება. ღრუბლებიდან მზე გამოდის და მთელი გზა წითელი, ყვითელი, ალისფერი ჩრდილები მომდევენ. თბილისში ეს ჩრდილები მუქდება, საავადმყოფოს დერეფანში – თეთრდება. პალატის შესასვლელთან მარია ზის და სქელ ტუჩებს იკვნეტს. კარის შიგნითა, თბილ მხარეს გიო წევს და მე სულგანაბული ვუსმენ, როგორ უცემს გული...
მე ოპტიმისტი ვარ. მჯერა, რომ გიო კარგად იქნება; რომ გიო და მარია ბედნიერები იქნებიან; რომ ზაფხულის საღამოებში სამივენი ჩემს სალონში ჩამოვსხდებით და ერთმანეთის სიჩუმეს მოვუსმენთ.
�?*�w���@ ��? an>... დაფიქრებამდე, სინანულამდე, შეცვლამდე...
* * *
ლანა ხვდება, რომ ვენების გადაჭრა მეტისმეტად მტკივნეული იქნება და ამის ძალა არ აქვს. არადა, თავიდან თითქოს სწორედ ეს უნდოდა. უნდოდა ტკივილი მიეყენებინა საკუთარი თავისთვისაც და ოთახში შემოსულთათვისაც შემზარავი სურათი დაეხვედრებინა. მაგრამ სამართებელმა კანი აუწვა თუ არა, შეჩერდა... ახლა სხვა გზას ეძებს და ტუმბოს უჯრაში ჩაგდებული საძილე წამლის შუშა ახსენდება.
იღებს. შუშიდან აბებს ხელისგულზე იყრის და უყურებს... თვალები ცრემლით ევსება. საკუთარი თავი ეცოდება. მაგრამ ბრაზისგან გონებადაბინდული შვილებისა და ქმრისათვის უკეთესი სამაგიეროს მოფიქრებას ვერ ახერხებს და ხელისგულზე დაყრილ აბებს სასწრაფოდ ყლაპავს.
რამდენიმე წამი ასე ზის. მომავალი შურისძიების სურათებით ტკბება.
მერე დგება. ფურცელსა და კალამს იღებს და უკანასკნელი, ყველაზე სასოწარკვეთილი, სასტიკი და გამანადგურებელი სიტყვების დასაწერად ემზადება.
* * *
მიკა ახლაღა გრძნობს, რომ მიწაზე დაწოლილს ნაძვისა და ფიჭვის წიწვები ზურგზე ჩხვლეტენ და ქეთას სხეულისგან განთავისუფლებას და წამოჯდომას ცდილობს. უნდა თავი გაიმხნევოს, მაგრამ არ გამოდის. რატომღაც, ყველაფერი რიგზე არაა. არა, თავიდან თითქოს ყველაფერი კარგად იყო, არც თავი შეურცხვენია და ქეთამაც ასე თუ ისე, მისი მოლოდინი გაამართლა და დააკმაყოფილა. მაგრამ ბოლო წამებში რაღაც დაემართა.
აი, დანაყრების პირს ყველაზე გემრიელ ლუკმას რომ ელოდები და ამ დროს რაღაც უგემური და მძაღე გემოსი შეგყვება... ამიტომ წევს ახლა რაღაცნაირად მოშვებული, მოლოშილი და საკუთარი თავის დანახვაც არ უნდა. მაგრამ აქ ძილი არ გამოდის და ისე კიდევ ვის სად დაემალები, ყველაფერი აუცილებლად საკუთარ სხეულს და ფიზიკურ არსებობას გაგახსენებს... წიწვები ზურგს გიჩხვლეტს, ხელზე ჭიანჭველები გაცოცდება, ნახევრად შიშველი ქეთა კი მთელი ძალით გეტმასნება და შეუსვენებლად ტიტინებს.
«რა იქნება ცოტა ხნით რომ გაჩუმდეს. ყველა ქალი ერთნაირია,“ – ფიქრობს მოღუშული და სანაპიროზე მიტოვებული თანამეცხედრე ახსენდება. მასთან ერთად, რა თქმა უნდა, მოსალოდნელი ჩხუბიც, სკანდალიც და რისხვის ქარბორბალებიც...
კიდევ უფრო იღუშება. ქეთაც ლანას სახელს ახსენებს. როგორც ჩანს, მის მრავალრიცხოვან ნაკლთა სისტემას განიხილავს. მიკა ქალების სულმოკლეობაზე ბრაზობს. ახლა უკვე არც ქეთას დანახვა შეუძლია. ამიტომ ზევით იხედება. ცას უყურებს და რომელიღაც საღამოს ჩიტის სტვენას აყურადებს.
«იავ, ვია. კრუუუ» – იძახის ჩიტი. მერე მოტივს ცვლის და მიკას ეჩვენება, რომ ჩიტი მის სახელს იძახის, თითქოს ზემოდან დაჰყურებს და აჯავრებს: «მი-კა, მი-კა, უუუ.. მიკა, მიკა, მოწყენილო და გასუქებულო მიკი მაუსო...“
მიკა კიდევ უფრო მაღლა წევს კისერს და ცდილობს ჩიტი დაინახოს. აი ისინიც, ცაში მოფრთხიალე ჩიტები – ყველაზე ლამაზი და სრულყოფილი არსებები. ხის ტოტებშიც უამრავი დიდი და პატარა ჩიტის ბუდეა გახლართული და გაკვირვებული მიკა ხედავს, რომ ბუდეებში ბავშვისთავიანი ჩიტები და ჩიტისთავიანი ბავშვები სხედან...
* * *
ბებე ისევ სანაპიროზე ზის და ცაში იყურება. ცაზე ღრუბლები მიდიან და ბებეს ხელს უქნევენ.
ბებე ფიქრობს, რომ ალბათ, ღრუბლებზე დაჯდომა და გასეირნება შეიძლება. რა კარგი იქნებოდა... და ბებე ვითომ ღრუბლებშია, ბებე ცაზეა..
მერე ბებეს ცაში ცქერა წყინდება და კენჭების შეგროვებას იწყებს. ლურჯ, ყვითელ, მწვანე კენჭებს აგროვებს. აქ ყველაზე ლამაზი კენჭებია. ნაპირზეც ლამაზებია, მაგრამ წყალში კიდევ უფრო ფერადები და ლამაზები.
ბებე ნაპოვნ კენჭებს კაბის ჯიბეებში იყრის და გრძნობს, როგორ მძიმდება. ნელა მიაბიჯებს. ახლა ყველაზე ძლიერმა ქარმაც რომ დაუბეროს, ბებეს მაინც ვერ წაიღებს. რადგან ბებე მიწაზეა. ბებე მიწისაა...
სადღაც ბაყაყები ყიყინებენ. ბებეს აინტერესებს, როგორ ჩერდებიან წყლის ზედაპირზე ბაყაყები. იქნებ წყალზე ასე, ბაყაყივით სასაცილოდ რომ ჩაჯდეს, თავადაც შეძლოს...
ყი-ყი... ბებე წყალში იყურება. საკუთარ დაბრეცილ სახეს უყურებს და ეცინება. ბებე ახლა წყალზეა, ბებე წყლისაა...
* * *
ლანას წინ ფურცელი უდევს, ხელში კალამი უჭირავს და წერილის დაწერას ცდილობს. მაგრამ სასოწარკვეთის და მრისხანების პირველ, ყველაზე მძლავრ ტალღას უკვე გაუვლია და ლანაც საჭირო სიტყვებს ეძებს. გარეთ იხედება. საღამოვდება და ოთახი ჩამავალი მზის რბილი შუქით ივსება.
ნიავს საიდანღაც ახლადგაჭრილი საზამთროს სუნი მოაქვს და ლანას უცებ თავისი საზამთროსფერი პარეო ახსენდება. მისი ულამაზესი, გუჩის ფირმის პარეო! ეძებს... კარადაში არ არის. ჩანთაში არ არის. რა საწყენია... რა თქმა უნდა, სანაპიროზე დარჩა...
ამასობაში ბრაზი თითქმის ბოლომდე გადის, იფანტება და ლანა ტუმბოზე დადებულ წამლის შუშას უყურებს.
«მე მგონი, ბევრი დავლიე», – ფიქრობს ცოტა არ იყოს შეშინებული. ალბათ, ჯობს კუჭი ამოირეცხოს, ან სულაც, ექიმს დაურეკოს...
შიდა ტელეფონით სასტუმროს ადმინისტრატორის ტელეფონს კრეფს და ექიმს იძახებს. მერე წინ დადებულ ფურცელს ხედავს და ახსენდება, რომ ოჯახის წევრებისთვის გამოსათხოვარი წერილი უნდა დაეწერა. «სანაპიროზე პარეო დამრჩა», – წერს. ღრმად ოხრავს, სავარძელში ჯდება და ფეხებს დაღლილი წეროსავით კეცავს.
* * *
თენგოს საღამოები ტყუპისცალებივით ჰგავს ერთმანეთს. უფრო სწორად, ეს ამათ ჰგონიათ, რომ თენგოსთან არაფერი ხდება. არადა, გული ათასი ამბით აქვს სავსე.
ათასი ამბით, დარდით, თავგადასავლით. და ყოველივე ამის გაძლებას, გამკლავებას, დამარცხებას სასმელით ცდილობს. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, როგორია ყოველ საღამოს კიდობანში იჯდე და გარდაუვალ წარღვნას ელოდებოდე. თენგოც ჭიქას ჭიქაზე ცლის და დაბინდული თვალებით იყურება საკუთარ თავში. სასმელში ჩაძირული ამბები ფსკერისკენ მიდიან და ბასრი, გულისმჭრელი პირები უბლაგვდებათ. კიდობანი ირწევა, აკვანივით ირწევა... თენგო თვალებს ხუჭავს და მშვიდად თვლემს.
რა კარგია, როცა ყველა ტკივილი გაყუჩებულია, ყველა წარღვნა დასრულებული და მოსახდენიც მომხდარი...
თენგო თვლემს და ახლა მასთანაც ჩერდება დრო, მაგრამ მხოლოდ მასთან.
სხვა ყველაფერი ისევ ბრუნავს, ისევ მოძრაობს და მისი ბარბარეც დადის, დადის, პატარა ფეხებით ქვიდან ქვაზე გადადის. ტბა ღრმავდება, წყალიც მუქდება, თუმცა კენჭები ჯერ ისევ ჩანს.
და რა საოცარია.. ბებე ამ სანაპიროზე, და ალბათ მთელს მსოფლიოში, ყველაზე ლამაზ კენჭს ხედავს. ყველაზე მშვენიერ, გლუვ, კრიალა ქვას. სწორედ ისეთს, იმ ძალიან გამხდარ, ყოველთვის მოწყენილ სათვალიან ბიჭს რომ მოეწონებოდა.
ბებეს ძალიან უნდა ამ ქვას მიწვდეს და მოწყენილი ბიჭი გაამხიარულოს. გააღიმოს. ქვას ალბათ ადვილად მიწვდება. ცოტა ღრმად თუ ჩაყოფს ხელს, მიწვდება... ბებე იხრება და წყალში კვლავ მისი პატარა, დაბრეცილი სახე ჩანს. ბებე ხელს წყალში ყოფს. წყალი ირევა და მისი სახე ქრება.
წყალი სარკე არ არის და იმიტომ... მართალია, წყალი სარკე არ არის. წყალი ღრმაა. სამაგიეროდ, წყალი თბილია, ქვები – ლამაზი. ცა – ცისფერი. მიწა – მწვანე. და ბებე ბედნიერია.
ბებე ყველგანაა... ბებე ყველასია...
2010. აგვისტო