სულაკაური გიგი
იქ, სადაც გველოდებიან...
საბურთალოს უბანში 60-იანი წლების დასაწყისში გადმოვედით. მთაწმინდის ვიწრო, დაკიდებული ქუჩებისა და ძველებური ეზოების შემდეგ ისეთი სივრცეები და მასშტაბები გადაიშალა ჩემ წინ, რომ სიხარულით ჭკუაზე აღარ ვიყავი. ყველაზე მეტად სახლის უკან გაშლილმა მოედნებმა მომაჯადოვეს. ერთი ნამდვილი საფეხბურთო სტადიონი იყო, კირით დახაზული ხასხასა გაზონით, ბადიანი კარით, კუთხურის ალმებით და სარბენი ბილიკით დამშვენებული. ორი დანარჩენი – ასფალტისგრუნტიანი, ხელბურთის და კალათბურთისა. მოედნები პოლიტექნიკურ ინსტიტუტს ეკუთვნოდა, ინსტიტუტს ფეხბურთის გუნდიც ჰყავდა და მსაჯებით, საჯარიმო დარტყმებით და გოლებით შემკული სერიოზული მატჩებიც იმართებოდა.
იმ დროის თბილისში, განსაკუთრებით ახალ უბნებში, ტოტალური მშენებლობა მიდიოდა. ანგრევდნენ ძველს და აშენებდნენ ახალს ანუ ყველაფერს: საცხოვრებელ “ხრუშჩოვკა” სახლებს, საავადმყოფოებს, სამინისტროებს, ტრესტებს, კომუნიზმს. თვით ადამიანსაც კი აშენებდნენ. ერთადერთი, რასაც ვერაფერს უხერხებდნენ, კაპიტალიზმი იყო. თუმცა იქ, შიგნით ღრმად სწამდათ, რომ კაცობრიობის ეს უბოროტესი ურჩხული თავისით გამოიჭრიდა ყელს და აშშ-ს ზეცაც სამუდამოდ ერთადერთ ჭეშმარიტ ფერს – ალისფერს მიიღებდა.
შენდებოდა სასტუმრო “აჭარაც”. მშენებლობას ხის მწვანედშეღებილი მესერი ერტყა. სწორედ იმ მესერის უკან ხრეშის, სილისა და ათასგვარი ხარახურის პატარა ბორცვებზე ხდებოდა ჩვენი თითქმის ყოველდღიური “საქმიანი” შეხვედრები. მუშები, ამ ორთაბრძოლების უტყვი მოწმეები და მაყურებლები, ჯერ კიდევ კედლებამოუყვანელ სართულებზე გამოეფინებოდნენ და ნორჩი გლადიატორების შერკინებებს თვალს ადევნებდნენ. ჩხუბის დამთავრებისთანავე ასევე უხმოდ, შეთანხმებულებივით ტოვებდნენ თავიანთ ლოჟებს, იარუსებს და სექტორებს – ჩვენ საქმეში არასოდეს ჩარეულან. მეც იმ მესერის, “ზაბორის უკან” (ასე ერქვა ბიჭებში) გავიტეხე პირველად ცხვირი (ვინმე “ოტელოსთან” უთანასწორო ბრძოლაში) და ორჯერ მოვიტეხე ხელი და თითები. ერთხელ საკონტროლო გვქონდა ალგებრაში. საჩვენებელი, არათითი და ნეკი მოტეხილი მაქვს (შუათითი და ცერი რამ გადაარჩინა, არ ვიცი), რაღა თქმა უნდა, თაბაშირი მადევს და კმაყოფილიც ვარ, – მათემატიკა არასოდეს ყოფილა ჩემი შთაგონების უშრეტი წყარო.
– მოიხსენი ეგ ბინტი და დაწერე საკონტროლო! – მიბრძანებს პატივცემული მასწავლებელი.
– ეს როგორ მოვიხსნა, – თაბაშირს მერხზე ვაკაკუნებ, – გიპსი მადევს, მასწ...
– გიპსი-მიპსი არ ვიცი, მე მამაშენთან მოვალ! – მიყვირის და მაშინებს პატივცემული მასწავლებელი.
– მობრძანდით! – გულწრფელად დავპატიჟე, მაგრამ რატომღაც აღარ მოსულა.
სადაც ახლა სასტუმროს მთავარი შესასვლელია, ასირიელი ალიბეგას პატარა დახლი იდგა. ალიბეგა სიგარეტებით, ფორთოხლით და ფინიკით ვაჭრობდა. ჰქონდა მძიმე, ეშმაკის რქასავით წვეტიანი ულვაში და კეთილი გული – 20 კაპიკად უზარმაზარ ბრიკეტს იმდენ ფინიკს ჩამოჭრიდა, 2-3 ბიჭს თავისუფლად გვანაყრებდა ხოლმე.
ზამთრობით ალიბეგა არაყს სვამდა და მაგრადაც თვრებოდა – უჭირდა ყინვაში მთელი დღე თითქმის გაუნძრევლად ჯდომა. ასეთი “ზაპოის” დროს ალიბეგასთან ლილი მოდიოდა, მისი ქალიშვილი – ჩემი პირველი სიყვარული. ლილი ჩემზე გაცილებით უფროსი იყო, არასოდეს გამოვლაპარაკებივარ, ისიც კი არ ვიცოდი, ქმარი ჰყავდა თუ არა. თუმცა, როგორც მეჩვენებოდა, ამას არ ჰქონდა გადამწყვეტი მნიშვნელობა. რახან მიზნად დავისახე, ლილი ცოლად მომეყვანა, ე.ი. მოვიყვანდი კიდეც. ზუსტად ვიცოდი, როდის მოდიოდა მამასთან, ბოლო ორ გაკვეთილს გავაცდენდი და ლილის “ადგილზე” ვხვდებოდი. მამა-შვილი ერთხანს იჟღურტულებდა ჩემთვის გაუგებარ, ძველისძველ ენაზე, მერე ალიბეგა ჩანთაში ფორთოხალს ჩაუყრიდა და ოდნავ მოღუნულ ფეხებზე შემდგარი ლილიც შინისაკენ გასწევდა. დამშვიდობებისას ისეთი წარმოუდგენელი, არააქაური სევდა ედგა თვალებში ამ ლამაზ, მარადმომღიმარ გოგოს, რომ მზად ვიყავი “აჭარის” ბოლო სართულიდან გადმოვარდნილს ზედ ალიბეგას დახლთან დამელია და დამემსხვრია სული და სხეული.
ახლა რომ ვფიქრობ, ვხვდები, უფრო მეცოდებოდა, ვიდრე მიყვარდა. თუმცა არ ვიცი, კარგად აღარ მახსოვს დაძველებული გრძნობები. ლილის მსგავს გოგოებს მხოლოდ ძალიან დიდი ხნის მერე, სირიის დამასკოში გადავეყარე...
სასტუმრო აშენდა და მამა-შვილიც დაიკარგა. ძაღლივით მიყეფდა გული – უსამართლოდ მეჩვენებოდა დახლის მოშლა და ალიბეგას გაძევება მშობლიური ტერიტორიიდან. ლილი მენატრებოდა. ვიცოდი, სადღაც კარუსელის ქუჩის მიდამოებში ცხოვრობდნენ და მათი მონახვა გადავწყვიტე. ალიბეგას მოვიკითხავ და ლილის ხელს ვთხოვ-მეთქი, – ვფიქრობდი გულუბრყვილოდ. “რატომ უნდა მითხრას უარი?” – ვეკითხებოდი გელას, ახლადშეძენილ მეგობარს და თვითონვე ვპასუხობდი ჩემს შეკითხვას – “ალიბეგა უარს არ მეტყვის!” გელას არც რაიმე უთქვამს და არც რჩევა მოუცია, თავდაჯერებული ბიჭი იყო და უხმოდ დამთანხმდა ყველაფერზე.
ვიდექი სკოლასთან და გელას ველოდებოდი, “საქმეზე” უნდა წავსულიყავით ბიჭები. გელაც მალე გამოჩნდა და სკოლის ღიად დაგდებული კარიდან ფეხდაფეხ გამოყვა რაღაც ჩოჩქოლი და ყიჟინა. მერე ლიმონათის ცარიელი ბოთლი ტორპედოსავით გამოფრინდა და ჩვენს ფეხებთან აფეთქდა. სანამ გავარკვევდით, რა მოხდა, ვინ და რატომ ისროლა ბოთლი, დაბალმა, ჩაფსკვნილმა ბიჭმა სკოლის დარაჯი ქუჩაში გამოათრია და, როგორც იტყვიან, “ცემით გაასია”. უცნაურად ჩხუბობდა, მარცხენა ხელი თითქმის არც უხმარია, მარჯვენას ურტყამდა ქვევიდან ზევით გაუპარსავ ყბაში, თან ისე სწრაფად, ზუსტად და ძლიერად, რომ დარაჯი არათუ ხელის აფარებას, თავის გაწევასაც ვერ ასწრებდა და პირიდან ავტომატის ცარიელი ვაზნებივით ისროდა დაობლებულ კბილებს.
“ეს ვოვა ბერიძეა!” – უპირატესობის გრძნობით მეუბნება გელა, – “დარაჯმა ისევ დააგლიჯა ყურები პატარა ბავშვებს.”
“ხო გაგაფრთხილე, მე შენი დედა ვატირე!” – ყვიროდა ვოვა და ურტყამდა, – “ხო გითხარი, ბავშვებს ხელი არ ახლო-მეთქი...”
მე არაფერი ვიცოდი (საიდან უნდა მცოდნოდა, როცა პირველად ვნახე ვოვა) იმ “გაფრთხილების” შესახებ, “ცისფერი სასტუმრო” ახალი წაკითხული მქონდა და ჩვენი პირსისხლიანი (ამ სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით) დარაჯის დასჯის შემყურეს ერთადერთი ფრაზა მიტრიალებდა თავში: – დანა ისე შევიდა ადამიანში, ამ სიბრძნის, სიკეთის და სიყვარულის ციტადელში, როგორც ნესვში...
იმ დღეს მე და გელა ლილის ხელის სათხოვნელად აღარ წავსულვართ.
ასე სამუდამოდ გაუჩინარდა ლილი ჩემი ცხოვრებიდან...
ვეღარ ვიხსენებ როდის, სად ან როგორ დავუახლოვდი ვოვას. ახლა ამას აღარა აქვს მნიშვნელობა. უკანასკნელად რუსთაველის თეატრთან შევხვდი. თბილისური, შემოდგომის ლურჯი დილაა. ვოვას ლურჯი “მაკინტოში” აცვია და გაყვითლებული ფოთლისფერი თმითა და ულვაშით უცნაურად გამოირჩევა გამვლელებისაგან. უკვე გამოვლილი აქვს ყველა “გამოსასწორებელი სახლის აკადემია”. დიდი ხნის უნახავები ჩავეხუტეთ, მოვეფერეთ ერთმანეთს, გადავკოცნეთ და “მომავალ შეხვედრამდე” დავცილდით. რას წარმოვიდგენდი, რომ ჩემი ცხოვრებიდან ვოვაც სამუდამოდ გაუჩინარდებოდა. მაშინ ისიც კი არ ვიცოდი, ლექსებს თუ წერდა. მერე გავიგე, მისი სიკვდილის შემდეგ, როცა ჩვენმა საერთო მეგობარმა ვოვას რვეულები წამაკითხა.
მახსოვს, ვუსაყვედურე, აქამდე სად იყავი, რატომ არ წამაკითხე-მეთქი. მხრები აიჩეჩა, რა ვიცოდი, ასე თუ მოხდებოდაო. მერე გავიგე ისიც, – ერთ-ერთი ჟურნალის რედაქციას ვოვასათვის ლექსები უკან დაებრუნებინა. მაშინ არავის აღელვებდა ასეთი სიტყვები: ...მეზობლის ნათელ ლოჯიიდან ვძვრები ოთახში, ჩემს ბნელ ოთახში... და კარს ვუღებ მას, ჩემივე თავს, გარეთ რომ დგას და გასაღების დაკარგვას დარდობს...
აღელვებდა კი არა, პირიქით – აღელვებდა...
მაშინ... მაზალო სიტყვაა ეს – მაშინ, რადგან შორეულ წარსულზეც და 10 წუთის წინ მომხდარ ამბავზეც ითქმის. თუმცა 10 წუთის წინ მომხდარი ამბავი ჩემთვის ახლა უკვე ღრმა წარსულია...
3-4 წლით უფროს ბიჭებთან ერთად ვდგავარ დოლიძის ქუჩის კუთხეში. მიხარია და მეამაყება, იმ დროს უფროს ბიჭებთან დგომა არ იყო “ადვილი საქმე”. ცივა, ზამთრისპირია, სწრაფად ბნელდება და ჩვენს თავებს ზემოთ ჰაერში ლამპიონივით ანათებს მარადიული შეკითხვა – რა ვქნათ?! მე მშვიდადა ვარ, რადგან ვიცი, რამეს ვიზამთ, ისე ხომ არ დავრჩებით, რადგან “რამეს გაკეთების” სპეციალისტების გარემოცვაში ვიმყოფები.
“რა ვქნათ?” – მოულოდნელად კითხულობს ვოვა, – “მოდი, სახლებში წავიდეთ!..”
ჩვენც ავდექით და დავიშალეთ, მაგრამ გული დამწყდა და შინისაკენ, ცოტა არ იყოს, გაღიზიანებული გავეშურე. ეტყობა სხვა გეგმები მქონდა, სხვანაირი, თავგადასავლიანი მინდოდა ყოფილიყო ის საღამო. თუმცა შინაგანად მჯეროდა და როგორღაც ვიცოდი კიდეც – ერთადერთი სწორი გადაწყვეტილება ჩვენი დაშლა, შინ დაბრუნება იყო. დარწმუნებული ვარ, იქ შეკრებილი ბიჭებიდან (აღარც ერთი აღარ არის ცოცხალი!) ვოვას ყველაზე კარგად ესმოდა ქუჩაში “უაზროდ” თუ “აზრიანად” ყოფნის ყველა კანონი.
მაგრამ სხვებისაგან განსხვავებით, ვოვა შინ არ წასულა. “აჭარასთან” წამომეწია და სახლამდე გამომყვა. მთელი გზა წიგნებზე, დიალექტიკაზე და “ხეტიალის აბსურდზე” (ვოვას ტერმინია) მელაპარაკებოდა. ძალიან საინტერესოდ მსჯელობდა, თუმცა უცნაური, ქუჩური დაღი ესვა მის ლოგიკას. “წაკითხული წიგნები წარსულია, ბიჭო”, – მეუბნებოდა, – “მაგრამ მთავარი კოშმარი, – წაუკითხავია, მომავალივითაა, ვერ გაიგებ, როდის გაგიყრის დანას”.
სასტუმროდან ჩემს სახლამდე მისვლას 40 წუთი მაინც მოვანდომეთ. გზაში მივხვდი, ვოვა კი არ მსჯელობდა, – ხმამაღლა ფიქრობდა, ჩემთვის ფიქრობდა ხმამაღლა. გაკვირვებული და გაღიზიანებული ვუსმენდი, ასეთ ვოვა ბერიძეს ნაღდად არ ვიცნობდი და, როგორც იმ წუთებში მეჩვენებოდა (რა მწარედ ვცდებოდი!), არც მჭირდებოდა. ჩემს “ტრიუმფალურ თაღთან” ნელი წვიმა წამოგვეწია. შევჩერდით და თითო სიგარეტიც მოვწიეთ.
– ბიჭო, ვოვა, მე რატომ მეუბნები ამას? – ვეკითხები.
– ეგრეა საჭირო და იმიტომ, – მოკლედ მპასუხობს, ვატყობ, სადღაც ეჩქარება.
– ახლა სად მიდიხარ? – მაინც არ ვკარგავ იმედს, რომ “რამეს ვიზამთ”.
მიყურებს, იღიმება.
– ჯიმი, წადი, რა, სახლში, ამდენი ტყუილუბრალოდ ვიბაზრე, ბიჭო?.. კარგი, რახან ასე გაინტერესებს, გეტყვი, მივდივარ იქ, სადაც მელოდებიან...
მერე გატრიალდა და გამოუმშვიდობებლად წავიდა.
ვუყურებდი, როგორ გადაჭრა ქუჩა და მოპირდაპირე აფთიაქის ეზოში შევიდა. ხელი ჩავიქნიე, საღამო უქმად დაიკარგა. ჩემს თავზე და ყველაფერზე დაბოღმილმა იქვე მოვიფიქრე ზღაპარი მოხეტიალე მზეჭაბუკზე და კეთილ ფერიაზე. რა თქმა უნდა, მზეჭაბუკი ვოვა იყო, ჩემი გულუბრყვილო შურისძიების და დაკარგული საღამოს მიზეზთა-მიზეზი. სათაურიც კი შევურჩიე ზღაპარს – იქ, სადაც გველოდებიან. კარგად აღარ მახსოვს, მაგრამ ამბავს მგონი ასეთი შინაარსი ჰქონდა:
– რამდენი მძინებია, მე ამის დედა ავატირე! – შეიგინა მზეჭაბუკმა და დაამთქნარა, – ვაჰ, აი, კეთილი ფერიაც მოსულა!..
– წამებს თუ არ ჩავთვლით, ზუსტად 23 სთ. და 60 წუთი გეძინა, შე ვირო, შენა, – აუხსნა ფერიამ, – და ვინ იცის (მე რომ, არა!) კიდევ რამდენს იძინებდი. ადექი! რა ხანია იყივლა მამლაყინწამ, გაიარე, გაიხედ-გამოიხედე, თვალს წყალი დაალევინე, ამასობაში მეც მოგეშველები და იქნებ მზეთუნახავსაც გადავეყაროთ სადმე და განსაცდელიდან გამოვიხსნათ, – ფერია მართლაც კეთილი ჩანდა.
მზეჭაბუკი წამოდგა, იქვე წაიკითხა რამდენიმე თავი წაუკითხავი წიგნიდან, ამის მერე რაღა დამაძინებსო, – თქვა და გზას გაუდგა. მას აქეთია დადის ამქვეყნად კარგად გამოძინებული მზეჭაბუკი, თვალს წყალს ალევინებს და კეთილ ფერიას ელოდება. (ფერიამ კი შინ მისვლისთანავე ბუხარი ააგიზგიზა, ნამგზავრი, დაღლილი ფეხები ცეცხლს მიუფიცხა და ღრმად (თუ სამუდამოდ არა) დაიძინა, – მზეჭაბუკი აღარ გახსენებია. რა გასაკვირია, ფერია გადაბერდა და მეხსიერება ღალატობდა, გულის მანკსაც უჩიოდა, თვალისჩინის დაკლებასაც და, საერთოდ, ბოლო დროს ვერ გრძნობდა თავს ჯიგრიანად. მომყავს ციტატა ფერიების შესახებ ფ.ფ. ფეერიუსის ცნობილი რუსული გამოცემიდან “ვსიო ა ვედმახ”: – “სკლეროზი ყველა სიკეთესთან ერთად სიკეთესაც ავიწყებს კეთილ... ფერიებს”. მზეჭაბუკმა კი არ იცის სად ეძებოს მზეთუნახავი და, ცოდვა გატეხილი სჯობს, ვიღას უნდა ბებერი მზეთუნახავები, როცა ყველაფერი ისედაც ძალიან კარგად მიდის და, რაც მთავარია, როცა უკვე იქა ვართ, სადაც ასე გველოდებიან...
წვიმა მომძლავრდა და ბიჭებიდან ეზოში არავინ დამხვედრია. ჩვენს სკამზე კი ნათურის ქვეშ ვიღაც უცნობი კაცი გვერდში ჩატეხილი ცისტერნასავით იდო. იმ წვიმაში, სიცივესა და უბედურებაში ცალ ფეხზე წინდა და ფეხსაცმელი გაეხადა და დასიებულ თითებს ნეტარი ღიმილით ასავსავებდა.
– მოდი, ბიჯო, აქ! – დამიძახა, როცა გვერდით ჩავუარე.
მივედი.
– რა გინდა?
– რა უნდა მინდოდეს, ბიძია? – გავიკვირვე.
– ჰოდა, თუ არაფერი, მომეცი მზესუმზირა და წადი...
ჯიბეში მართლაც მეყარა ცოტაოდენი მზესუმზირა. მივეცი, წამოვედი. “რა იცოდა, მზესუმზირა რომ მქონდა” – ვფიქრობდი დაბნეული.
ასე დაბნეული და გაბითურებული ავდიოდი კიბეებზე. შინ მამაჩემი და ჩემი თანაკლასელი ტარიელ, იგივე “რიჟა” ფიჩხაძე დამხვდნენ. რიჟა ქართულის დავალებას იწერდა და, როგორც მომეჩვენა, “გულმოდგინედ” პასუხობდა მამაჩემის შეკითხვებს. მე რომ დამინახა, შვებით ამოისუნთქა. ჩემს ოთახში გავედით და ცოტა ხანს ვილაპარაკეთ. ბოლოს რიჟამ დავალება გადაწერა და წასასვლელად მოემზადა. წინკარში შევნიშნე, წინდებისამარა იყო, კართან მისი ფეხსაცმელი ეყარა. რამ გადაგრია, ფეხზე რომ გაგიხდია-მეთქი, შევეკითხე.
– წესი-წესია! – ბრძნულად მიპასუხა.
– ეგ რა წესია, ბიჭო, სად გინახავს, თბილისში ფეხზე იხდიდნენ...
– რა ვიცი, ჩვენ ვიხდით ხოლმე, – მშვიდად მითხრა და წავიდა.
რიჟას “მრავალმხრივი” ნიჭიდან ყველაზე მეტად ორი მაღელვებდა, ნიჭი დავალების გადაწერისა – შეეძლო დგომელას, წოლელას და ყირაზე დამდგარს გადაეწერა ნებისმიერი ტექსტი და უნარი – არაფერი დაემახსოვრებინა გადაწერილი მასალიდან. რამდენიმე სკოლის მრავალი “წყალწაღებული” ბავშვი მინახავს, მაგრამ რიჟასნაირი ნაღდად არსად შემხვედრია. როცა ერთ მერხზე აღმოვჩნდით, უკვე მესამე “სროკს იხდიდა” ერთსა და იმავე კლასში. ბოლოს აღარც იძახებდნენ, აზრი არ ჰქონდა და პირდაპირ უწერდნენ სათანადო ნიშანს. მაგრამ (სიმართლე უნდა ითქვას!) წერით დავალებებს, უფრო სწორად, გადაწერით დავალებებს ყოველთვის პირნათლად ასრულებდა.
არ გაუმართლა რიჟას მეორე დღეს, ქართულის გაკვეთილი გაგვიცდა და ჩვენი სათნო, გულჩვილი ქეთო მასწ-ის ნაცვლად კლასში დამსახურებული პედაგოგი თინათინი, თამარ თუ დარეჯანი შემობრძანდა. ანგელოზივით იღიმებოდა ქ-ნი მასწავლებელი, მერე გასუსულ კლასს დამსახურებული პედაგოგის გამჭრიახი თვალი მოავლო, ყოველ ჩვენგანს შიგ სულში ჩახედა და მაგიდას მიუჯდა. რატომღაც რიჟას გავხედე. წელში ოთხად მოკეცილი წინმჯდომი ბავშვების ზურგსუკან იმალებოდა. სად დაიმალებოდა ვირგლა ფიჩხაძე, მისი Bეატლეს-ქოჩორი ჩირაღდანივით ენთო კუთხეში, ხოლო ზეთის საღებავით შეღებილი კედლები ამ ცეცხლისაგან არეკლილი რეფლექსით უნათებდა სახეებს სხვა მოსწავლეებს.
– ფიჩხაძე, ტარიელ, შენ ისევ აქ ხარ, საქართველოში?! – ისეთი დაშაქრული ხმით წარმოსთქვა ეს სიტყვები დამსახურებულმა პედაგოგმა, მივხვდი, დიდი ხნის მეგობრობა აკავშირებდა რიჟასთან.
– ადექი, ტარიელ, დამენახე! (რიჟა წამოიზლაზნა) როგორ დავაჟკაცებულხარ, ბიჭო!.. ისევ ისეთი დეგენერატი ხარ თუ გაიზარდე და იმატა შენი ტვინის მოცულობამ? ხომ იცი, ტარიელ, პატარა დეგენერატი სხვაა და დიდი – სულ სხვა... აბა, მითხარი, დაგენაცვლე, რა უნდოდა ხატაეთში შენს მოსახელე, სახელგანთქმულ ტარიელს... თუ მიპასუხებ, სკოლიდან ოქროს მედლით გაგიშვებ, მე ბევრი რამე შემიძლია... მითხარი, დაგენაცვლე, მიპასუხე... გიცდი, ბიჭო... არ იცი? ისევ არ იცი? (რიჟა გაშავებულია. თმაც კი ჩაუქრა და გაუმუქდა) გული დამწყვიტყე, არ მეგონა ასეთი უპასუხისმგებლო და იდიოტი თუ იყავი, მეც გულს დაგწყვეტ, ერთიანი არ იწერება ჟურნალში, მაგრამ ქეთოს უთხარი, რესპუბლიკის დამსახურებულმა პედაგოგმა დამიწერა-თქო... რას იტყვი, ტარიელ, ხომ კარგი საჩუქარია, დაგენაცვლე...
არ ვიცი, სადისტი იყო ეს ქალი თუ მიზანთროპი. მთელი 45 წუთი შეუსვენებლად თელავდა საბრალო რიჟას, ჩვენთვის ყურადღებაც არ მოუქცევია. ბოლოს უკე გული მერეოდა...
იმავე ღამეს გრძელტარიან ცოცხებზე ამხედრებული მასწავლებლები დამესიზმრა. წინ გამორჩეულ, პლასტმასისტარიან ცოცხზე გადამჯდარი დამსახურებული პედაგოგი მიუძღოდათ. “იაგუარი, ქართული ენის გრამატიკა”, რატომღაც ასე ეწერა ცოცხს ოქროს ასოებით. ესკადრილიას ჩვენი ერთი კუკნა პიონერთხელმძღვანელი ზიზო აგვირგვინებდა, რომელსაც წარმოუდგენლად გაზრდოდა ტრაკი და ძუძუები და ფარშავანგის ხმით გაჰკიოდა: – ხატაეთი! ხატაეთი! ერთხანს კიდევ მოჩანდა მათი შავი სილუეტები დიდი, ყვითელი მთვარის ფონზე, მერე სიჩქარეს მოუმატეს და ხატაეთის მიმართულებით გადაიკარგნენ. მთვარე კი გაიბერა, კვერცხის გულად გადაიქცა და ირგვლივ საიდანღაც გაჩენილი უამრავი მედუზა შემოეხვია. მახსოვს, ძილში გავოცდი, აღარ ვიცოდი, ცაში ხდებოდა მოქმედება, ზღვა ირეკლავდა მთვარეს თუ სარკე ირეკლავდა ყველაფერს. უცებ კვერცხის გული-მთვარე გასკდა და შავ მელნად დაიღვარა ჩვენ გადაშლილ სასკოლო ჟურნალზე. მელანმა ვერაგულად აუარა გვერდი თანაკლასელთა გვარებს, სიაში ჩემი და რიჟას გვარები დადღაბნა და ჟურნალიც თითქოს ამას ელოდა, ტკაცანით დაიხურა.
ნამდვილად გრძნეული, წინასწარმეტყველური სიზმარი იყო – ცოტა ხანში რიჟა და მე სკოლიდან გაგვრიცხეს. მართალია, სხვადასხვა “მუხლით გაგვასამართლეს”, მაგრამ ამას არც ჩემთვის და არც რიჟასთვის შვება არ მოუტანია. ასე აღმოვჩნდით მე ღამის სკოლის მერხზე, რიჟა კი – თბილისის ვაგზალში, ავტოკარზე და ასე გაუჩინარდა სამუდამოდ რიჟა ჩემი ცხოვრებიდან.
რიჟას დაკარგვით გამოწვეული სევდა მისმა უფროსმა ძმამ, დანიელამ გამიქარვა. დანიელა პოეტმა, დანიელა ურიამ, დანიელა ოქრომჭედელმა – ამ ეპითეტებით ამკობდა დანიელა საკუთარ თავს. ძალიან კარგი ოსტატი იყო და რაღაცნაირი, უწყინარი იუმორი ჰქონდა.
– ჯიმის დავენაცვლე, – მეტყოდა ხოლმე, – შენ მწერლის ოჯახში დაიბადე, თვითონაც წერ რაღაცეებს, ქვეყნის მწერლებს იცნობ, კითხე, რა შენ ნაცნობ რომელიმე პოეტს, ვინ უფრო აღელვებს, სტეფან მალარმე თუ დანიელა ურია, ხომ იცი, ის დანიელა ურია მე ვარ.
– ყველა სომეხში პატარა ისააკ იორკელი ზის, როგორც ძვირფასი თვალი ბეჭედში, – დამახალა ერთხელ მოულოდნელი სენტენცია.
– ერთი გამაგებინე დანიელ, სად კენკავ სიბრძნის ამ ძვირფას მარცვლებს, ლაბრუერი ხარ, შეჩემა?
– ჯიმი, მითხარი, არ დამიმალო, შენ რა, მართლა “კუროჩკა რიაბა” გგონივარ, მარცვლები ვკენკო? მე წიგნებს ვკითხულობ და დასკვნები გამომაქვს, ძვირფას მარცვლებს ჩათლახი კარო კენკავს...
დანიელა სალუდეში გავიცანი, სპარტაკასთან. ორ ჩემთვის უცნობ ბიჭს ეკამათებოდა ისტორიულ თემაზე და ორივე ფეხქვეშ გაგდებული ჰყავდა. საქართველოს ისტორია ძალიან უყვარდა დანიელას და მგონი იცოდა კიდეც, ოღონდ თუ “თვითნასწავლი მხატვრები” არ მიწყენენ, ვიტყვი, – დანიელა “თვითნასწავლი ისტორიკოსი” იყო.
მერე, როცა კარგად დავახლოვდით, ჩვენც ბევრი გვიკამათია და მივხვდი, რაც აწუხებდა.
– სხვათაშორის, მე ისევე მეკუთვნის გორგასალი და თამარ მეფე, როგორც შენ, – გამომიცხადა ერთხელ.
– შენი მეფეებია დავითი და სოლომონი, კიდევ ეკლეზიასტე, მეტი რა გინდა, დანიელ, ვის ყოლია ასეთი სახელოვანი, ბიბლიური მეფეები.
– ვერ გამიგე, ჩვენ ყველანი ღმერთის ბაღიდან გამოქცეულის შვილები ვართ, ამიტომ დავითიც და ეკლეზიასტეც ისევე გეკუთვნის შენ, როგორც მე – თამარი და გორგასალი. ოღონდ დავანებოთ თავი ამ ბიბლიურ მეფეებს, მე ჩვენ, ქართველ მეფეებზე გელაპარაკები...
– ხომ გითხარი, ვინც არიან თქვენი მეფეები! შენ კი ესეც გინდა და ისიც, ეგრე არ გამოვა, ძმაო, ან ერთი უნდა დათმო, ან – მეორე, ასეა წესი...
– რა წესებით დამიწყე ლაპარაკი, – ღიზიანდება, – იცი, რამდენი საუკუნეა, რაც აქა ვარ?..
– ვიცი, ოღონდ შენ არა, თქვენ...
– არ იცი! მარტო თბილისში ჩემ წინ იმდენი მუხლია (თაობას არ ხმარობს), რომ ვერც ჩამოვთვლი, შენ ჩამოთვლი (ნიშნს მიგებს), მე – ვერა... მეფეები! – გამომაჯავრა, – შენ რა იცი, მეფეებისა...
– მე ვიცი გიორგი ბრწყინვალე და დავით აღმაშენებელი.
– ეე, შემეშვი, რა...
იმ წლებში ჯერ ისევ დააქროლებდნენ “რკინის რაშებს” ტაქსისტი ქალები. ძალიან უცნაური კასტა იყო, ვერაფრით ვამყარებდი მათთან კონტაქტს, თავს უხერხულად ვგრძნობდი და სულიერ დისკომფორტს განვიცდიდი. მეტიც, ცუდადაც ვხდებოდი, რამდენჯერმე დროზე ადრეც კი ჩავსულვარ მანქანიდან. ამიტომ ყოველთვის ვცდილობდი “ქალიანი” ტაქსი არ დამეჭირა.
“ვორონცოვზე” ტაქსი გავაჩერე და ისე ჩავჯექი, მძღოლისთვის არც შემიხედავს. სპარტაკას დუქანში მივდიოდი, დანიელასთან “სტრელი” მქონდა. სადღაც გმირთა მოედანზე გუმანით მივხვდი, რომ სწორედ “ქალიან” მანქანაში ამოვყავი თავი.
“ჩემ” დედაკაცს ხანდაზმული მამლის თავი ჰქონდა. თანაც ისეთი მოკლე და მსუქანი იყო, რომ პედლებს ფეხს ძლივს აწვდენდა, საჭეს კი ძუძუებით მართავდა. ამის გამო გამუდმებით მოძრაობდა, აქეთ-იქით იხრებოდა და საოცარია, სიგარეტის მოწევასაც ახერხებდა. “ალბათ ვინმე გააბრაზა და იმანაც რაც სიგრძე აქვს, ის სიგანე მისცა-მეთქი” – გავიფიქრე დაღონებულმა.
– რა იკო, ბიჩო? – რუსული აქცენტით ამოიკაკანა დედაკაცმა.
– არაფერი. – თავი გავიქნიე.
– ჩტო, ნე დაიოტ ტვაია ვედმა? – პირდაპირ საქმეზე გადავიდა.
– ვროდე, დაიოტ?...
– ვროდე? – ჩამეკითხა და ისტერიული სიცილი აუტყდა. ამან გადამარჩინა. ეტყობა, ისე გახალისდა, რომ აღარ შევუწუხებივარ, მთელი დარჩენილი გზა ხითხითებდა და კაკანებდა – ვროდე, ვროდე, დაიოტ ვროდე... ფულს რომ ვაძლევდი, გამიღიმა, ნისკარტი ფართოდ გააღო და ფლეშ-როიალივით ჩაწყობილი ოქროს კბილები დამანახა. ღმერთო! ძალიან გთხოვ, აღარ მომივლინო ასეთი რამე ხელმეორედ...
სპარტაკასთან სიგრილე, ნაღვინევი კასრების სუნი და დანიელა დამხვდნენ, სხვა არავინ იყო. დანიელა კუთხეში, მომცრო კასრზე იჯდა. სპარტაკას მივესალმე და მივუჯექი. სპარტაკას შეკვეთა არ სჭირდებოდა, იცოდა თავისი საქმე, ორნი იყავით, ორი კაცისას მოგიტანდა, რამდენიმე – ბევრისას. მოსატანიც იმდენი არაფერი იყო – ლუდი, არაყი ან ლიმონათი, სოსისი, მდოგვი და რუხი პური. მაგრამ მაინც თითქმის მთელი თბილისი აქ მოდიოდა. ზოგჯერ ისე გაიჭედებოდა ეს ერთი ციცქნა დუქანი, სუნთქვა ჭირდა ხოლმე. ამ დროს უსინდისობა იყო ერთ-ორ კათხაზე მეტის დალევა, უნდა წასულიყავი, რადგან გარეთ თვალებჩასისხლიანებული, ოხშივარასული და პირმოკალული ქართველი ვაჟკაცები მოუთმენლად ელოდნენ თავის წილ ლუდს და სხვა სიკეთეებს...
დანიელა დაღვრემილია, მოწყენილი. მერსედესის ემბლემიან აბებს რიგ-რიგობით იღებს ჯიბიდან, ვარდისფერი ენის წვერზე იდებს და ლუდს აყოლებს.
– რა იყო, დანიელა, – ვეკითხები, – რა მოხდა, რატომა ხარ ეგრე.
– კარომ გადამაგდო... იმ ნაბიჭვარი კოკოს ხელით... ნახე, რა გამომიგზავნა, – ჯიბიდან ფრთხილად იღებს ოქროს ფოთოლს.
ნაკეთობა მძიმე ჩანს, მრგვალი და დაკბილულკიდეებიანი ფოთლის ფორმა აქვს. ფოთლის ძარღვები და განშტოებანი რელიეფურია, ალაგ-ალაგ დაჩვრეტილი. ცენტრში, მთავარ ძარღვზე სიმეტრიულად ზის სამი მსხვილი მარგალიტი – ნამი.
– ხედავ, – მეუბნება დანიელა, – სამივე ტუფტაა, მარგალიტს სადაფის ჟღერადობა უნდა ქონდეს, ყოველი ფერი უნდა დუღდეს, ეს კი რასა გავს, კაროს დედა ვატირე... თანაც რამდენი ფული წამართვა, მაგ ჩათლახმა...
– მიაწექი, დანიელ, კარო ვინ ჩემი ფეხებია, რომ არ მიაწვე...
– მე “მგელი იგი” კი არა ვარ, ჯიმი, დანიელა ოქრომჭედელი ვარ, კაროს ბუნკერს როგორ ავიღებ... აჰა, გამომართვი, – ოქროს ფოთოლს მაწვდის, – სახსოვრად მაინც დაგრჩება, ჯვარს მოგცემდი, მაგრამ ბოლო ჯვარი ამ დილით ჭუტალას ვაჩუქე...
ვერ გამოვართვი დანიელას ოქროს ფოთოლი, ანდა როგორ გამომერთმია, არ შემეძლო, ვერ მივეცი თავს ამის ნება, ხელიც კი არ მიხლია...
– მივდივარ, ჯიმი, ხვალ მოსკოვში მივდივარ, ამიტომ გთხოვე მოსულიყავი... მოსკოვში, მერე – ვენაში... სულ მივდივარ, გესმის, სამუდამოდ მივდივარ და, ვიბრიდები, ბიჭო, რა მინდა მე ვენაში ან ბუენოს-აირესში, გინდაც იერუსალემში... რაღა დროს ჩემი ჰავის გამოცვლაა, რატომ მივდივარ, რა დამრჩენია.. შენ არ იცი, – მკერდზე ხელს იდებს, – აქ რა ხდება...
– რა იყო, ყოველი ფერი გიდუღს, დანიელ? – ვცადე გახუმრება.
– ჰო, ყველაფერი. ჩემი დრო და ადგილი აქ არის, ამ ქალაქში, ჩემი უბანიცა და აფთიაქიც, ბიჭებიც... ყველანი აქ არიან...
– დარჩი მაშინ, მაგის დედაც ვატირე, მაინც შენ თავს ყოველთვის შენვე უვლიდი...
– არა, შეუძლებელია, დედაჩემი და რიჟა უკვე იქ არიან, ჩვენ ხვალ მივდივართ, მატარებლით მივდივართ, ძალიან ბევრი ბარგი გვაქვს...
– კარგი, ბიჭო, რა დაგემართა, ორ, სამ, ათ წელიწადში ხომ ჩამოხვალ, ათი წელი არც ისე ბევრია.
– ათი წელი? – უცნაურად შემეკითხა, – მე ვერასდროს დავბრუნდები!..
ვერ გავაცილე დანიელა, მეორე დღეს აპენდიციტის შეტევა მქონდა და არწივისთავიანმა ქირურგმა იმწამსვე ოპერაცია გამიკეთა. უბრმანაწლავოდ ვეგდე მიხაილოვის საავადმყოფოს 1000-კაციან პალატაში და ჩემს უსამართლო ბედს ვაგინებდი.
– ცხვარივით ბღაოდა დანიელა, – მითხრა ჩემს სანახავად მოსულმა ამხანაგმა, – საშინელი სანახავი იყო, ვეღარ გავუძელი და წამოვედი...
ერთი თვის შემდეგ კი მართლაც საშინელი ცნობა მოვიდა ავსტრიიდან – ვენაში გულის ინფარქტით დაღუპულა დენიელა, პოეტი დანიელა, დანიელა ურია...
ასე სამუდამოდ გაუჩინარდა დანიელა ჩემი ცხოვრებიდან. მაგრამ, როგორც კი ჩვენს აფთიაქთან ჩავივლი, ყოველთვის ჩამესმის ლუდითა და მერსედესის ემბლემიანი აბებით შენელებული დანიელას უცნაური მოტივით ნამღერი ცნობილი სიმღერა:
ყევერ-ყევერი ბიჭები სანადიროთ წავიდენ...